Aanhangers van de Verlichting en de vooruitgang – wat linkse mensen en partijen in zekere zin altijd zijn, al weten ze dat die weg hobbelig is en diepe dalen kent – geloven dat de wereld beter kan worden en zich kan ontwikkelen, door verandering. Ze doen dat met name door mensenrechten te erkennen, vooral die van degenen die systematisch worden achtergesteld.

Rechts, en vooral extreemrechts, wil niet zozeer dingen behouden, als wel terug naar oudere verhoudingen en een deel van de moderniteit afschaffen. Het dondert ze niet of dat nu meer feodaal of meer marktgedreven is: ze pleiten er in essentie altijd voor om (groepen) mensen van het democratische proces uit te sluiten, en willen hen hun rechten afnemen.

Het bovenstaande is een simplificatie, dat geef ik grif toe, maar helaas: het is een vrij perfect scheermes van Ockham.

Kijk naar extreemrechts: dat wil de rechten van vrouwen inperken, is tegen abortus, tegen de openstelling van het huwelijk, en van transgenders of mensen van kleur moeten ze niets hebben. Kijk naar de huidige Republikeinse partij: die is al jaren bezig zwarte mensen hun stemrecht te ontnemen, vrouwen hun recht op abortus, arme mensen hun recht op bijstand en zorg, en wil onderwijs over de geschiedenis van racisme of van homofobie verbieden. Kijk naar Forum voor Democratie: dat hekelt de vrije pers, wil wie anders denkt voor ‘tribunalen’ brengen, doet zijn best linkse mensen uit onderwijs, onderzoek en bestuur te weren, en verheerlijkt de ‘boreale cultuur’ – die van toen er hier nog geen zwarte mensen woonden en mannen nog ‘man’ waren.

Allemaal haten ze de vrije pers. Allemaal flirten ze met religie dat het een aard heeft. Forum voor Democratie met streng gereformeerden en ouderwetse katholieken, Poetin met de Russisch orthodoxe kerk, de Republikeinen met strengchristelijke groepen – diezelfde gelovigen die hun homohaat naar landen in Afrika hebben geëxporteerd, bij wijze van moderne kerstening.

In april 2013 stonden we bij het Amsterdamse Scheepvaartmuseum te demonstreren. Daar werd Poetin die dag door de Nederlandse regering onthaald, terwijl hij in eigen land de vrije pers de mond snoerde en strenge wetten tegen ‘propaganda’ voor homoseksualiteit invoerde. De pers, vrouwen, homoseksuelen, zwarte mensen – leer luisteren naar de kanariepietjes van de vrijheid. Want onze rechten sneuvelen altijd als eerste.

Nu roepen we om het hardst dat we van Russisch gas en olie af moeten. Voor je het weet storten we ons daarmee in de armen van de theocratische dictators in het Midden-Oosten. We moeten van fossiele brandstof af, dat is de betere oplossing (en waarom kernenergie een doodgriezelige oplossing is, bewijst Poetin ons nu).

Dit is mijn laatste stukje hier in de krant. Mag ik u nog eenmaal advies geven? Ga stemmen, altijd – ook als je niet precies weet op wie: want je kunt altijd op een partij stemmen die niet racistisch, homofoob, seksistisch of fascistisch is, en die de rechtstaat hoog heeft.

We leren nu in rap tempo waarom het nodig is fascisten en despoten klein te houden.

Mijn vertrouwen in de politiek is de afgelopen anderhalf jaar grondig aan gort gegaan. Al die nalatigheid, al het gelieg en gedraai, al dat vooruitschuiven en gedraal – het komt me de neus uit. In Groningen weten de mensen met kapotte huizen nog steeds niet waar ze aan toe zijn, veel gedupeerden van het kindertoeslagenschandaal moeten nog altijd soebatten om erkenning en compensatie – en soms zelfs om hun kinderen terug te krijgen, die door jeugdzorg uit huis zijn gehaald.

Inzake de coronacrisisis ligt het volgens het kabinet altijd aan anderen. Rutte geeft nog steeds niet toe dat het kabinet heeft gestuurd op groepsimmuniteit, ook al liggen er via Wob-verzoeken inmiddels stukken op tafel waaruit blijkt dat dit streven wel degelijk leidend is geweestid. De teller van de ‘oversterfte’ tijdens de pandemie – de hoeveelheid mensen die meer dan in een vergelijkbare periode zijn overleden – stond begin november op 25 duizend mensen. Dat komt neer op 10 procent meer doden dan ‘normaal’. In Duitsland is die oversterfte slechts 3 procent, in Denemarken zelfs 2.

Ik ben niet de enige die is afgeknapt. Het aandeel van de bevolking dat nog vertrouwen heeft in de corona-aanpak van het kabinet, is volgens een onderzoek van het RIVM gedaald tot 16 procent: de meeste mensen staan harder ingrijpen voor.

Ook elders gaat het niet goed. Terwijl het kabinet bedrijven steunt met coronagelden, moeten zzp’ers het zelf maar uitzoeken en bijt de kunst- en cultuursector op een houtje. Zorgpersoneel valt om en uit, en er vertrekken veel medewerkers. De wooncrisis duurt maar voort: er wordt weinig gebouwd, en fatsoenlijk geprijsde huurwoningen zijn dun gezaaid, en de prijs van koopwoningen blijft maar stijgen. Energiebedrijven vallen om, hun klanten krijgen toptarieven van hun nieuwe leverancier door de strot geduwd. Het heilige geloof in de vrije markt heeft wonen, werken, zorg en onderwijs aanvreten.

De stikstofcrisis lijkt vergeten, maar Schiphol zal toch echt moeten krimpen, terwijl boeren meer tegen mest en methaan moeten doen. Je zou denken dat de tijd rijp is voor een groot debat over de intensieve veehouderij, die niet alleen veel dierenleed veroorzaakt, maar ook grote invloed heeft op de klimaatcrisis.

En nu krijgen we een nieuw oud kabinet. Het is precies hetzelfde als het vorige, met her en der wat personeelswisselingen, maar men belooft ditmaal ‘elan’ – niet echt een kenmerk waarop we de deelnemende partijen eerder hebben kunnen betrappen. De coalitie heeft een zeer krappe meerderheid in de Tweede Kamer (77 zetels) en een minderheid in de Senaat (33 van de 75 zetels).  Enig lichtpuntje: het nieuwe kabinet zal voor elk plan steun buiten de eigen gelederen moeten zoeken om het door de Eerste Kamer te kunnen loodsen. Groot nadeel: het zal eindeloos marchanderen worden, en pappen en nathouden doen we al te vaak.

Ik word er niet vrolijker van, ongeacht hoe vaak Mark Rutte ook speelt dat-ie in een jolige bui is.